کارتن 3 لایه یا 5 لایه؟ راهنمای انتخاب بهترین بسته بندی فروشگاهی

در بسته‌بندی فروشگاهی، انتخاب نوع و جنس مناسب کارتن در کنار طراحی، چسب، و نحوه چیدمان کالا درون آن، تأثیر مستقیمی بر هزینه حمل‌ونقل، ایمنی محصول و تجربه مشتری دارد. فروشگاه‌های اینترنتی برای ارسال محصولات خود به کارتن سبک، مقاوم و مقرون‌به‌صرفه نیاز دارند. تفاوت کارتن 3 لایه و 5 لایه یکی از پرسش‌های مهم هنگام انتخاب است. در ادامه این مقاله از سایت تورنگ مرجع تخصصی لوازم بسته بندی، ساختار و کاربرد هرکدام بررسی می‌کنیم تا انتخاب‌تان آسان‌تر شود.

ساختار کارتن‌های فلوت‌دار

کارتن‌های فلوت‌دار از چند لایه ورق کاغذی مخصوص (لاینر و فلوت) ساخته می‌شوند که با چسب نشاسته صنعتی به هم متصل‌اند. لایه صاف استحکام را ایجاد می‌کند و فلوت ضربه را جذب می‌کند. این ساختار، کارتن را از مقوای ساده بادوام‌تر می‌کند. تفاوت اصلی بین کارتن‌های سه لایه و پنج لایه در تعداد این لایه‌هاست:   

کارتن سه لایه متشکل از دو لایه صاف (لایه رویی و لایه زیرین) و یک لایه فلوت وسط است ضخامت و نوع فلوت در کارتن‌های سه‌لایه و پنج‌لایه می‌تواند متفاوت باشد (مانند A، B، C، E یا ترکیبی از آن‌ها) و همین عامل، میزان مقاومت در برابر فشار و ضربه را تعیین می‌کند. هرچه کیفیت لاینر و فلوت بیشتر باشد، مقاومت کارتن سه‌لایه نیز بالاتر می‌رود. این ساختار استحکام زیادی ایجاد کرده و توان تحمل فشار نسبتاً خوبی برای بسته‌بندی محصولات سبک تا متوسط فراهم می‌کند.   

محصولات مرتبط

پاکت کرافت

جعبه کیبوردی

کارتن پنج لایه دارای سه لایه صاف و دو لایه فلوت است (لاینر، فلوت، لاینر، فلوت، لاینر). افزایش تعداد لایه‌ها معمولاً باعث افزایش مقاومت می‌شود، اما کیفیت لایه‌ها و نوع فلوت (مثلاً BC در پنج‌لایه در برابر C یا B در سه‌لایه) نقش تعیین‌کننده‌تری دارند. ظرفیت تحمل ضربه و فشار بیشتر می‌شود. لایه‌های فلوت در کارتن پنج‌لایه نیز مانند کارتن سه‌لایه عمل ضربه‌گیری را انجام می‌دهند، اما با دو لایه فلوت، توانایی بالاتری برای پخش نیروهای وارده دارند. این ویژگی باعث می‌شود کارتن پنج‌لایه برای بسته‌بندی کالاهای سنگین، بزرگ یا شکننده مناسب باشد. کارتن‌های سه‌لایه و پنج‌لایه از نظر ظاهر شبیه‌اند، اما برای کاربردهای متفاوت تولید می‌شوند.  

مقایسه مزایا و معایب کارتن سه لایه و پنج لایه

پس از آشنایی با ساختار کارتن‌های فلوت‌دار، به سراغ مقایسه مزایا و معیاب این دو کارتن می‌رویم:

مقاومت و استحکام

• کارتن 5 لایه: به دلیل تعداد بیشتر لایه‌های صاف و موج‌دار، استحکام بالاتری دارد و فشار و ضربه وارده را بهتر تحمل می‌کند. برای مثال، بسته‌بندی لوازم حساس مثل قطعات الکترونیکی یا ظروف شیشه‌ای با کارتن پنج‌لایه امنیت بیشتری دارد. کارتن پنج‌لایه بسته به ترکیب فلوت (مثلاً BC، BE یا AC) و کیفیت کاغذ می‌تواند از حدود 20 تا 40 کیلوگرم بار فشاری را در شرایط استاندارد تحمل کند.
• کارتن 3 لایه: استحکام متوسطی دارد و برای حمل بارهای سبک تا متوسط مناسب است. این کارتن در برابر ضربه و فشار عادی مقاومت خوبی دارد، ولی اگر فشار زیاد یا ضربه شدید وارد شود ممکن است حالت فرورفتگی یا پارگی ایجاد شود. برای محصولات سبک مانند پوشاک، لوازم آرایشی یا کتاب، کارتن سه‌لایه معمولا کافی است.

هزینه و مقرون‌به‌صرفه بودن

• کارتن 5 لایه: به‌دلیل مصرف بیشتر کاغذ و تولید پیچیده‌تر، قیمت بالاتری دارد. با این حال، برای کالاهای گران‌قیمت یا صادراتی، این هزینه کاملاً توجیه‌پذیر است چون حفاظت بیشتری فراهم می‌کند.
• کارتن 3 لایه: از نظر قیمت بسیار اقتصادی است. مصرف کاغذ کمتر و فرآیند ساده‌تر ساخت باعث شده هزینه تولید کارتن سه‌لایه پایین‌تر باشد. برای کالاهای معمولی و پرتیراژ که نیاز به بسته‌بندی ارزان‌تر و فروشگاه‌های اینترنتی که به حجم خرید عمده می‌اندیشند، کارتن سه‌لایه گزینه مقرون‌به‌صرفه‌تری است.

هزینه تمام‌شده کارتن نه‌تنها به تعداد لایه‌ها بلکه به کیفیت کاغذ، نوع چاپ، تیراژ سفارش و هزینه انبارداری نیز بستگی دارد. در سفارش‌های عمده، تفاوت هزینه بین سه‌لایه و پنج‌لایه کمتر محسوس است.

وزن و حمل‌ونقل

• کارتن 5 لایه: وزن بیشتری نسبت به کارتن سه‌لایه دارد. این وزن اضافی می‌تواند هزینه‌های ارسال پستی را افزایش دهد، به‌ویژه در خدمات پستی که وزن بسته را براساس تعرفه محاسبه می‌کنند. برای محموله سنگین باید از کارتن مقاوم‌تر استفاده شود. 
• کارتن 3 لایه: وزن کمی دارد و به کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل کمک می‌کند. این نوع کارتن به‌راحتی جابه‌جا می‌شود و فضای کمتری در انبار می‌گیرد. فروشگاه‌های اینترنتی معمولا برای کالاهای سبک‌تر از این نوع کارتن استفاده می‌کنند تا هزینه ارسال نهایی برای مشتری پایین نگه داشته شود.

چاپ‌پذیری و طراحی ظاهری

هر دو نوع کارتن فلوت‌دار قابلیت چاپ لوگو و طرح‌های اختصاصی را دارند، به خصوص اگر لایه سطحی (لاینر) سفید یا کرافت مناسبی داشته باشد. به‌دلیل استفاده گسترده کارتن سه‌لایه در بسته‌بندی برندها، معمولاً با روکش سفید یا طوسی ساخته می‌شود تا کیفیت چاپ روی آن بیشتر باشد.

کارتن پنج‌لایه معمولاً برای چاپ مستقیم (فلکسو) مناسب است، اما برای چاپ باکیفیت‌تر (افست)، بهتر است از روکش لمینتی استفاده شود. از آنجا که بیشتر برای مقاومت کاربرد دارد، در بسیاری از موارد سطح داخلی و بیرونی آن ساده و به رنگ قهوه‌ای معمولی است.

مناسب بودن برای محصولات مختلف

بسته به وزن، حساسیت و نوع محصول، نوع کارتن مناسب متغیر است:

• پوشاک و کالای سبک (مثلا لوازم آرایشی، کتاب، لوازم‌التحریر): از آنجا که وزن کمی دارند و کمتر در معرض ضربه ناگهانی هستند، کارتن 3 لایه معمولا کافی است. این نوع کارتن با انعطاف‌پذیری و حمل آسان، برای ارسال سریع در تیراژ بالا مناسب است.
• شمع و کالاهای شکننده: این کالاها نسبت به ضربه حساس هستند. بهتر است برای آن‌ها از کارتن 5 لایه استفاده شود تا از ریسک شکستگی در حمل‌ونقل جلوگیری شود. افزودن محافظ داخلی (مانند فوم یا کاغذ مچاله) نیز توصیه می‌شود.
• لوازم برقی سبک (مانند گوشی موبایل، هدفون): اگرچه این کالاها گران‌قیمت هستند، وزن آن‌ها نسبتاً کم است. می‌توان از کارتن 3 لایه با محافظ داخلی استفاده کرد، اما در حمل‌ونقل طولانی یا صادرات بهتر است 5 لایه به کار رود.
• لوازم خانگی کوچک (مثلا میکسر، جاروبرقی دستی): به دلیل وزن و اندازه بیشتر، کارتن 5 لایه گزینه ایمن‌تری است. مقاومت بالای آن باعث می‌شود کالا حین جابه‌جایی دچار آسیب نشود.
• کتاب‌ها و جزوات: اغلب سبک و کم حجم هستند. بسته‌بندی با کارتن 3 لایه مرسوم است، البته لزومی به کارتن 5 لایه نیست مگر در شرایط خاص (حمل طولانی یا انتظار باران و رطوبت بالا).

نکته: برای محصولات الکترونیکی، کارتن باید دارای محافظ ضد الکتریسیته ساکن (ESD) یا فوم داخلی باشد. در این موارد، نوع لایه کارتن به‌تنهایی تعیین‌کننده ایمنی نیست.

جدول مقایسه‌ای

اشتباهات رایج در انتخاب کارتن

برخی فروشگاه‌ها هنگام انتخاب کارتن دچار اشتباه می‌شوند:

• استفاده از کارتن 5 لایه برای تمام کالاها: برخی تصور می‌کنند ضخیم‌ترین کارتن، بهترین انتخاب همیشگی است. در حالی که برای کالاهای سبک هزینه اضافی و وزن غیرضروری تحمیل می‌شود.
• انتخاب کارتن 3 لایه برای کالاهای سنگین یا شکننده: برعکس، استفاده از کارتن سبک برای کالاهای حساس، ریسک آسیب در حمل‌ونقل را بالا می‌برد و می‌تواند منجر به برگشتی شدن کالا یا نارضایتی مشتری شود.
• عدم توجه به ابعاد کالا: استفاده از کارتن خیلی بزرگ باعث حرکت بیش از حد محصول داخل جعبه و آسیب دیدگی می‌شود؛ استفاده از کارتن خیلی کوچک هم ممکن است به‌خاطر فشار روی محصول، آن را خراب کند. اندازه مناسب را بر اساس ابعاد دقیق کالا انتخاب کنید.
• نادیده گرفتن هزینه‌های ارسال: برخی فروشگاه‌ها فقط به قیمت کارتن توجه می‌کنند و وزن نهایی بسته را فراموش می‌کنند. در ارسال پستی، وزن و حجم بسته محاسبه می‌شود؛ بنابراین کارتن سنگین‌تر می‌تواند هزینه حمل را افزایش دهد.
• غفلت از چاپ و برندینگ: نگاه صرفاً به کاربرد فیزیکی کارتن باعث می‌شود بخش مهمی از مزیت برندینگ را از دست دهید. طرح اختصاصی، لوگو و جزئیات برند روی کارتن، تأثیر مثبت روی تجربه مشتری دارد. بی‌توجهی به چاپ و برند، فرصت دیده شدن را از بین می‌برد.

نکته: در انتخاب کارتن باید به عوامل فنی مثل جهت فلوت‌ها (عمودی یا افقی)، مقاومت لبه (Edge Crush Test)، مقاومت در برابر رطوبت (COBB test) و کیفیت چسب بین لایه‌ها نیز توجه شود.
افزایش تعداد لایه‌ها بدون کنترل این عوامل، الزاماً مقاومت بیشتری ایجاد نمی‌کند.

سوالات پرتکرار کاربران در رابطه با این دو کارتن

در ادامه به سوالات متداول شما در رابطه با کارتن های سه و پنج لایه پاسخ می‌دهیم:

سوال1: تفاوت اصلی کارتن 3 لایه و 5 لایه چیست؟

تفاوت اصلی در تعداد لایه‌ها و میزان مقاومت است. کارتن 3 لایه از دو لایه صاف و یک لایه موج‌دار تشکیل می‌شود و برای محصولات سبک مناسب است، اما کارتن 5 لایه با سه لایه صاف و دو لایه موج‌دار، پایداری و استحکام بالاتری دارد و برای کالاهای سنگین یا حساس استفاده می‌شود.

سوال2: کدام نوع کارتن قیمت ارزان‌تری دارد؟

کارتن سه لایه ارزان‌تر است چون ماده اولیه کمتری مصرف می‌کند. قیمت کارتن پنج لایه حدود 30–50 درصد بیشتر از نوع سه لایه است، البته این تفاوت بستگی به کیفیت کاغذ و ابعاد کارتن هم دارد.

سوال3: آیا می‌توان روی هر دو نوع کارتن لوگو چاپ کرد؟

بله، هر دو نوع کارتن قابلیت چاپ اختصاصی دارند. با انتخاب کاغذ لاینر سفید یا کرافت با کیفیت برای لایه خارجی، می‌توان طرح یا لوگوی دلخواه را با تیراژ بالا روی آن چاپ نمود تا بسته‌بندی ظاهر حرفه‌ای و برند محور پیدا کند.

سوال4: هنگام ارسال فوری و اکسپرس کدام کارتن مناسب‌تر است؟

اگر کالا سبک و غیرحساس باشد، استفاده از کارتن 3 لایه سریع‌تر و اقتصادی‌تر است. اما برای کالاهای شکننده یا گران‌قیمت حتی در ارسال فوری، کارتن 5 لایه ایمن‌تر است چون احتمال آسیب کمتر می‌شود.

سوال5: آیا کارتن 3 لایه برای صادرات مناسب است؟

در صادرات، به‌دلیل مسیر طولانی و جابه‌جایی زیاد، باید از کارتن مقاوم‌تری استفاده کرد.. به همین دلیل، کارتن پنج‌لایه معمولاً انتخاب بهتری است و کالا را سالم به مقصد می‌رساند.

نتیجه گیری

انتخاب کارتن باید بر پایه وزن و حساسیت کالا باشد. کارتن سه لایه راهکاری اقتصادی و سبکتر برای کالاهای سبک و ارسال‌های معمولی است؛ در حالی که کارتن پنج لایه برای محصولات سنگین، شکننده یا مواردی که نیاز به حفاظت بالا دارند، ضروری به نظر می‌رسد. با درنظر گرفتن عواملی مثل مقاومت، هزینه، وزن و قابلیت چاپ، می‌توانید بهترین نوع کارتن بسته‌بندی را انتخاب کنید.

بسته‌بندی درست، سلامت کالا را حفظ می‌کند و تجربه مشتری را بهبود می‌دهد. با مقایسه دقیق مزایا و معایب کارتن سه لایه و پنج لایه، می‌توانید بهترین انتخاب را برای کسب‌وکار فروش آنلاین خود داشته باشید.