چرخه رنگ چیست؟ چه مفهوم و کاربردی دارد؟

وقتی صحبت از چرخه رنگ به میان می‌آید، باید در مورد رابطه بین رنگ‌های میانی و اصلی صحبت کرد. در این مقاله به طور کامل در مورد اینکه چرخه رنگ چیست و چه ارتباطی به تئوری رنگ دارد توضیح می‌دهیم.

چرخه رنگ چیست؟

چرخه رنگ، مفهومی ساده است که می‌تواند آغاز بسیاری از آثار هنری باشد. رنگ‌ها نقش بسیار مهمی در زندگی ایفا می‌کنند. انسان می‌تواند طیف گسترده‌ای از آن‌ها را درک کرده و شناسایی کند. همچنین تأثیر روان‌شناختی آن‌ها بر ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه اثبات شده است؛ بنابراین شناخت رنگ‌ها می‌تواند به تولید محصولات و آثاری فاخرتر و جذاب‌تر کمک کند. این چرخه با نام‌های دایره رنگ‌ ها یا چرخه رنگی ایتن (Itten) نیز شناخته می‌شود. این چرخه کمک می‌کند تا ماهیت رنگ‌ها و نحوه ایجاد آن‌ها را بشناسیم. همچنین نقش مرجعی بسیار مهم را بر عهده دارد که به شناسایی ترکیب‌های رنگی و انواع دسته‌بندی‌های آن کمک می‌کند.

محصولات مرتبط

پاکت کرافت

جعبه کیبوردی

چرخه رنگی ایتن چه مفهومی دارد؟

این چرخه از 3 بخش مجزا تشکیل شده که همگی به یکدیگر مرتبط هستند. درونی‌ترین بخش آن شامل رنگ‌های آبی، زرد و قرمز است. به این 3 مورد رنگ‌های اصلی می‌گویند؛ زیرا تمامی رنگ‌های دیگر از ترکیب آن‌ها ساخته شده‌اند. از طرفی، این 3 مورد کاملاً خالص بوده و از هیچ ترکیب رنگی دیگری تشکیل نشده‌اند.
از رنگ‌های اصلی، رنگ‌های ثانویه ایجاد می‌شوند. آن‌ها نیز 3 مورد بوده و شامل نارنجی، سبز و بنفش هستند. چرخه رنگ ایتن پس از این 3 مورد شامل 12 بخش دیگر می‌شود که به طور دایره‌وار در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. از این 12 عدد، 3 مورد شامل رنگ‌های اصلی و 3 مورد شامل رنگ‌های ثانویه می‌شود. در میان هر رنگ ثانویه و اصلی یک رنگ واسطه قرار گرفته که از ترکیب آن‌ها ایجاد شده است.

رنگ‌ های مکمل در چرخه ایتن

باتوجه‌به نحوه و موقعیت قرارگیری رنگ‌ها، مفهومی ایجاد شده به نام رنگ‌‌های مکمل. به این صورت که هر یک از رنگ‌هایی که در دایره روبه‌روی یکدیگر قرار گرفته‌اند یکدیگر را کامل می‌کنند و همین ویژگی منجر به ایجاد تعادل در ترکیب آن‌ها می‌شود. در دکوراسیون و انواع طراحی به‌کاربردن رنگ‌های مکمل در کنار یکدیگر بسیار زیبا خواهد بود. استفاده صحیح از این ترکیب توجه‌ها را به خود جلب می‌کند تا محصول، اثر هنری یا محیط جلب‌توجه بیشتری داشته باشند.

در چرخه رنگ برای شناسایی مکمل‌ها می‌توان از راه‌حلی بسیار ساده استفاده کرد. برای مثال تصور کنید که می‌خواهیم مکمل رنگ نارنجی را پیدا کیم. نارنجی از زرد و قرمز تشکیل شده و فاقد آبی است؛ بنابراین رنگ مکمل آن آبی خواهد بود. پارچه‌ای را تصور کنید که از ترکیب رنگ‌های نارنجی و آبی بافته شده باشد. بی‌شک چنین ترکیبی می‌تواند بسیار خاص و جلوه‌گر باشد. در این چرخه، مکمل هر مورد درست روبه‌روی آن قرار گرفته است.

کاربردهای چرخه رنگ

مرجعی مانند چرخه رنگ می‌تواند بسیار الهام‌بخش باشد؛ به‌خصوص برای افرادی که اهمیت تناژ رنگ‌ها و تأثیر آن‌ها را درک می‌کنند. ممکن است یک پارچه یا لباس با طرح و دوخت بسیار مرغوب با استقبال بسیار پایینی روبه‌رو شود. در این صورت به جز مباحث بازاریابی، طراحان احتمالاً باید در انتخاب رنگ‌ها نیز تجدیدنظر کنند. در زمان خرید لباس چه چیزی بیشتری توجه را جلب می‌کند؟ نوع رنگ‌ها و نحوه استفاده از آن‌ها برای بسیاری از افراد بیشترین جاذبه را دارد.
این چرخه در طراحی دکوراسیون داخلی نیز بسیار کاربردی است. معمولاً بیمارستان‌ها و مراکز درمانی از رنگ‌های سرد این چرخه استفاده می‌کنند تا آرامش را به بینندگان القا کنند. در کشورهای سردسیر کافه‌ها نمای داخلی و خارجی آجری یا مایل به سرخ دارند تا حس گرما و حرارت را به کاربران منتقل کنند. چنین استفاده‌های هوشمندانه‌ای از رنگ‌ها می‌تواند به جذب حداکثری مخاطب منجر شود.

چرخه رنگ نوعی دسته‌بندی دقیق است که کمک می‌کند بزرگ‌ترین هنرمندان و ساده‌ترین طراحان با آگاهی به خلق آثار خود بپردازند. با وجود این دسته‌بندی مصرف‌کنندگان نیز سود خواهند برد؛ برای مثال شخص متوجه خواهد شد که در هر فضا و موقعیتی با چه ترکیب رنگی لباس‌ بپوشد. از طرفی در زمانی که به دنبال کسب آرامش در کافه‌ای دنج است جایی را انتخاب می‌کند که با رنگ‌های سرد یا خنثی تزیین شده باشد.

تئوری رنگ چیست؟

رنگ‌ها همه‌جا هستند. در زندگی روزمره اطراف ما کاملاً با رنگ معنا پیدا می‌کند. این رنگ‌ها می‌توانند در احساسات شما (اینکه شما چه حسی نسبت به یک چیز یا یک شخص دارید) و حتی نحوه فکر کردنتان در مورد یک برند تأثیر بزارند. بازاریاب‌ها سال‌های زیادی است که از تئوری رنگ استفاده می‌کنند تا پاسخ احساسی به خصوصی را از مصرف‌کننده‌ها بگیرند. در این مقاله تمام قوانین تئوری رنگ و چند ترکیب رنگ و معنی آن‌ها را توضیح می‌دهیم.

تئوری رنگ از چند قانون تشکیل می‌شود که علم و خلاقیت را به هم ربط می‌دهند. تئوری رنگ شامل اصلی‌ترین مبانی ترکیب رنگ و هارمونی است. طراحان و هنرمندان باتکیه‌بر تئوری رنگ انتخاب‌های درستی در پروژه‌هایشان انجام می‌دهند؛ اما آن‌ها تنها افرادی نیستند که از تئوری رنگ استفاده می‌کنند. اکثر مردم بدون اینکه بدانند در زندگی روزانه انتخاب‌هایی بر اساس تئوری رنگ و هارمونی رنگ‌ ها انجام می‌دهند. یادگرفتن تئوری رنگ می‌تواند در بسیاری از مراحل زندگی، از دنیای حرفه‌ای گرفته تا انتخاب رنگ لباس، به شما کمک کند. ما در یک‌دنیای بصری یا ویژوال زندگی می‌کنیم و فهمیدن ارتباطات بصری بدون یادگیری تئوری رنگ ممکن نیست. اگر شما یک برند، یک صفحه اینستاگرام یا یک مجتمع هستید که می‌خواهد با مخاطبانش ارتباط برقرار کند؛ یادگیری کامل تئوری رنگ به نفع شما خواهد بود.

چرخه رنگ چه ارتباطی به تئوری رنگ دارد؟

اولین قدم یادگیری تئوری رنگ آموزش چرخه رنگ است. در سال 1866، نیوتن از قوانین فیزیک استفاده کرد تا یک دایره رنگی بر اساس نحوه منعکس‌شدن نور از منشورها بسازد. یافته‌های او زمینه‌ساز به‌وجودآمدن چرخه رنگی که امروزه می‌شناسیم شدند. دو نوع چرخه رنگ وجود دارد که نوع اول شامل رنگ‌های قرمز، زرد و آبی می‌شود که به رنگ‌های اصلی شناخته می‌شوند. رنگ‌های فرعی این چرخه سبز، نارنجی و بنفش هستند و رنگ‌های ترکیبی زرد سبز، زرد نارنجی، قرمز نارنجی، آبی بنفش و سبز آبی هستند.
چرخه رنگ دوم از قرمز، سبز و آبی تشکیل می‌شود که رنگ‌های دیجیتالی هستند. در اینجا باید بدانید که رنگ‌ها به دودسته رنگ کاهشی و رنگ افزایشی تقسیم می‌شوند. رنگ کاهشی همان رنگ فیزیکی هست که می‌شناسیم و در نقاشی استفاده می‌کنیم. این رنگ‌ها با کاهش نور یا حذف‌کردن نور خودشان را نشان می‌دهند و اگر شما رنگ بنفش را بارها روی یک بوم نقاشی بکشید درنهایت سیاه می‌شود. رنگ‌های افزایشی دیجیتال هستند و هرچه قدر بیشتر به یکرنگ اضافه کنید درنهایت به سفید می‌رسید.
این چرخه داده‌های بسیار مهمی را در مواقعی که استفاده از رنگ‌ها ضروری است ارائه می‌دهد. استفاده صحیح از رنگ در بسیاری از زمینه‌ها برای کیفیت کار مهم است. اطلاعات رنگ در طراحی گرافیک، روش‌های چاپ دیجیتال، دکوراسیون و یا در بسیاری از موضوعات دیگر موردنیاز است. به لطف این چرخه، رنگ های اصلی و ثانویه در کنار هم قرار می‌گیرند. علاوه بر این درحالی‌که وجود رنگ های مکمل موردنیاز است، رابطه بین این رنگ‌ها با چرخه رنگ نشان داده می‌شود.

سفارش طراحی و چاپ لیبل

هارمونی رنگ Color harmony

هارمونی رنگ نتیجه‌ی استفاده از قوانین چرخه رنگ است. برای درک کامل تئوری رنگ باید اهمیت جای هر رنگ روی چرخه را بدانید. این قوانین را می‌توان با 9 چرخه رنگ توضیح داد: رنگ‌های اصلی، رنگ‌های فرعی، رنگ‌های ترکیبی، رنگ‌های حد وسط، رنگ‌های مکمل، تگ رنگ‌ها، رنگ‌های متشابه، رنگ‌های سه‌گانه و رنگ‌های چهارگانه. یادگیری تمام این قوانین به درک اهمیت هرکدام در تئوری رنگ کمک می‌کند. برای ساختن هارمونی رنگ در ابزارهای مارکتینگ، کمد لباس و طراحی داخل باید بدانید که کدام رنگ‌ها کنار هم بهتر به نظر میایند.

رنگ های اولیه Primary Colors

همان‌طور که بالا اشاره شد تنها سه‌رنگ اصلی قرمز، زرد و آبی وجود دارند. رنگ‌های اصلی منشأ همه‌ی رنگ‌های دیگر هستند. ترکیب این رنگ‌ها باهم در تمام راه‌های ممکن رنگ‌های فرعی را به وجود می‌آورد و بدون وجود این سه‌رنگ ما قادر به ساخت هیچ رنگی نبودیم.

رنگ‌های فرعی Secondary Colors

می‌توان گفت رنگ‌های فرعی یا ثانویه بچه‌های رنگ‌های مادر (اصلی) هستند. با ترکیب رنگ‌های قرمز، زرد و آبی به رنگ‌های بنفش، نارنجی و سبز می‌رسیم.

رنگ‌های ترکیبی Tertiary Colors

در اینجا درک رنگ‌های ترکیبی باید راحت باشد. این رنگ‌ها از ترکیب رنگ‌های اصلی و فرعی به وجود می‌آیند. در کل 6 رنگ ترکیبی به وجود می‌آید.

رنگ‌های حد وسط Intermediate Colors

این رنگ‌ها همان رنگ‌های مخالف هم در چرخه رنگ هستند. این رنگ‌ها بین هر رنگ اصلی و فرعی وجود دارند. برای نام‌گذاری رنگ‌های حد وسط، اسم رنگ اصلی باید اول بیاید.

رنگ‌های مکمل Complementary Colors

رنگ‌های مکمل با ترکیب رنگ‌هایی که در چرخه رنگ رو به روی‌هم قرار می‌گیرند ساخته می‌شود. یک قسمت از چرخه، رنگ‌های گرم دارد و سمت دیگر رنگ‌های سرد دارد و ترکیب این دورنگ باعث بالارفتن کنتراست می‌شود. هدف این است که به رنگ‌های واضح و شفاف برسیم. بهتر است هنگام ترکیب رنگ‌ها کم‌رنگ باشند؛ چون ترکیب رنگ‌های پررنگ به چشم زیبا نیست.

تک رنگ‌ها Monochromatic Colors

تک‌رنگ‌ها درجه‌های مختلف یکرنگ هستند. این نوع هارمونی در طبیعت زیاد دیده می‌شود به‌عنوان‌مثال قرارگیری آبی دریا در کنار آبی آسمان، در این پدیده هر دو یکرنگ هستند؛ اما یکی روشن‌تر است و یکی تیره‌تر.

رنگ‌های مشابه Analogous Colors

این رنگ‌ها در چرخه رنگ کنار یکدیگر قرار دارند. به‌عنوان‌مثال قرمز، قرمز نارنجی و نارنجی. این رنگ‌ها تأثیرات مشابهی دارند؛ اما روش ساختشان باهم فرق می‌کند. رنگ‌های مشابه چه در طبیعت چه در طراحی همیشه هارمونی خوبی در کنار یکدیگر دارند.

رنگ‌های سه‌گانه Triadic Colors

رنگ‌های سه‌گانه، سه رنگی هستند با ساختن یک مثلث در چرخه رنگ انتخاب می‌شود. رنگ‌های سه‌گانه همیشه بسیار واضح، شفاف و پررنگ هستند و کنتراست بالایی دارند. رنگ‌های سه‌گانه کاملاً برخلاف تک‌رنگ‌ها هستند که همیشه هارمونی خوبی دارند. به‌عنوان‌مثال یک ترکیب رنگ سه‌گانه زرد، سبز و آبی است. این رنگ‌ها در کنار هم خیلی خوب به نظر نمی‌آیند؛ اما با ساختن یک ترکیب سه‌گانه از درجات مختلف این رنگ‌ها می‌توانید درنهایت به هارمونی برسید.

رنگ‌های چهارگانه Tetradic Colors

درست مثل رنگ‌های سه‌گانه، رنگ‌های چهارگانه نیز با ساختن یک مربع در چرخه رنگ به وجود می‌آیند. در قسمت عرض مستطیل تنها یکرنگ بین اضلاع وجود دارد و در قسمت طول سه‌رنگ آن‌ها را جدا می‌کند.

ترکیب‌های رنگی Color Combinations

حالا شما تمام مفاهیم پایه و اولیه هارمونی رنگ و ربطش به تئوری رنگ را می‌دانید. حالا بهتر است کمی در مورد ترکیب‌های رنگی صحبت کنیم. کنار هم قراردادن و ترکیب رنگ‌های درست، کار راحتی نیست و نیازمند مهارت‌های بالا است؛ زیرا بی‌نهایت ترکیب رنگ وجود دارد. مهم‌ترین اصل در ترکیب رنگ‌ها رعایت تعادل است. هر رنگ باید با رنگ بعدی در تعادل باشد. به‌عنوان‌مثال اگر در حال تزیین و طراحی یک اتاق هستید بهتر است با یکرنگ قوی‌تر و پررنگ‌تر شروع کنید و بقیه رنگ‌ها را با هارمونی و در تعادل با آن رنگ انتخاب کنید.
در ترکیب رنگ سبز لیمویی و خاکستری، رنگ لیمویی یکرنگ در چشم و قوی است و اگر با یکرنگ دیگر با همین خصوصیات ترکیب شود بسیار زننده می‌شود؛ اما با قرارگیری در کنار رنگ خنثی خاکستری هارمونی به وجود می‌آید و ترکیب زیبایی می‌شود.

سفارش چاپ ساک تبلیغاتی

ترکیب رنگ سبز تیره و صورتی یکی از زیباترین ترکیب‌های رنگی است. در این ترکیب رنگی تعادلی بین یکرنگ مردانه و زنانه به وجود آمده است؛ زیرا هیچ‌کدام از رنگ‌ها بیش از حد تیره یا روشن نیستند.

ترکیب رنگ قهوه‌ای کم‌رنگ، نارنجی پررنگ و هلویی هم بسیار زیبا است. این رنگ‌ها در کنار هم احساس گرما و راحتی می‌دهند و برای استفاده در دکوراسیون اتاق‌خواب مناسب هستند.

وقتی بیشتر از سه‌رنگ را ترکیب می‌کنید، باید حواستان باشد که درنهایت می‌خواهید به چه چیزی برسید برای همین بهتر است چند بار آزمون‌وخطا داشته باشید. این رنگ‌ها در هارمونی کاملاً با یکدیگر قرار دارند.

استفاده از رنگ در برندینگ

هر بازاریاب و صاحب کسب‌وکار به‌روزی اهمیت رنگ در برندینگ را می‌داند. هر رنگی معنای خاصی دارد و باعث به‌وجودآمدن احساس خاصی در مخاطب می‌شود. انتخاب رنگ بعضی برندها آن‌قدر موفق بوده که آن رنگ تبدیل به نشان تجاری آن برند شده است. به‌عنوان‌مثال برند جواهرات تیفانی اند کو از یکرنگ آبی خاصی در بسته‌بندی استفاده می‌کند که در سال 1998 به نام این شرکت ثبت‌شده و دارای اعتبار حقوقی است. 
طبق آمار اگر از رنگ‌ها درست در مارکتینگ، بسته‌بندی و لوگو استفاده شود می‌تواند شهرت برند را تا 80 درصد بیشتر کند. مارکتینگ خلاقانه از رنگ‌ها استفاده می‌کند تا احساسات خاصی را در مصرف‌کننده‌ها برانگیزد تا محصولات را به فروش برساند. استفاده از رنگ در مارکتینگ هزینه‌ی زیادی ندارد و روش خوبی برای شناخته‌شدن کسب‌وکارهای تازه‌وارد است.

جایگاه رنگ های خنثی چیست؟

شاید پرسیده شود که چرا رنگ‌های سفید و مشکی و مشتقات آن‌ها در چرخه رنگ جایگاهی ندارند؟ پاسخ این است که سفید و مشکی از لحاظ منطقی رنگ به‌حساب نمی‌آیند. سفید حاصل تمامی رنگ‌ها است و مشکی در نتیجه نبود رنگ ایجاد می‌شود. از طرفی ترکیب آن‌ها با رنگ‌‌های اصلی می‌تواند به ایجاد رنگ‌هایی همچون قهوه‌ای، خاکستری و بژ منجر شود.
استفاده از رنگ‌های خنثی نیز بسیار محبوبیت دارد. کم‌تر زمینه‌ای وجود دارد که کاربرد مشکی در آن جذابیت نداشته باشد. استفاده هوشمندانه از رنگ مشکی باعث می‌شود که زیبایی دکوراسیون، پارچه یا طرح چندین برابر شود. این رنگ همچنین برای بسیاری از افراد حس آرامش و امنیت را به ارمغان می‌آورد. دیگر رنگ‌های خنثی نیز کاربردهای بسیاری در هنر و دیگر زمینه‌ها دارند. کافی است مشکی یا سفید در ترکیب مناسبی با چرخه رنگ ادغام شوند تا جلوه‌ای منحصر‌به‌فرد ایجاد کنند.

جمع بندی

چرخه رنگ مرجعی بسیار مهم است. می‌توان از این دایره برای درک ماهیت رنگ‌ها، کاربرد آن‌ها و رابطه آن‌ها با یکدیگر استفاده کرد. شناخت رنگ‌های اصلی، ثانویه و مشتقات آن‌ها می‌تواند چه برای خالقان آثار و چه برای مصرف‌کنندگان به انتخاب‌هایی هوشمندانه کمک کند. چرخه رنگ کمک می‌کند تا شناسایی رنگ‌های مکمل و دمای آن‌ها آسان‌تر باشد. باتوجه‌به این مفاهیم ترکیب آن‌ها با یکدیگر با آگاهی بیشتری انجام شده و بازدهی افزایش پیدا می‌کند.

چاپ چهار رنگ چیست؟ (بررسی معایب و مزایای آن)